Prvi znaci lepog vremena su me inspirisali da krenem u centralnu Srbiju, u zelenu Šumadiju koja u zavisnosti od godišnjeg doba može da podseća i na zelene predele Irske, divljine Novog Zelanda, mediteranske krajeve ili brdovite pejzaže Francuske. Upravo to me fascinira u Šumadiji, predeo u srcu Srbije koji se neprestano menja a opet uvek ostaje svoj.

Krenuli smo ujutro iz Beograda novim autoputem Miloš Veliki. Polako smo se rastali od Save i Kolubare i nastavili vožnju kroz ravnicu. Taman kad smo na horizontu ugledali obrise šumadijskih brda i planina, isključili smo se kod Ljiga. U selu Dići (udaljenom 6km od Ljiga) se nalazi Crkva Svetog Jovana Krstitelja i pored nje srednjovekovno groblje iz XIII-XIV veka. Prizor koji se ukazao pred nama, upečatljiva igra smaragdnog zelenila i patinastog kamena sa šarama koje liče na drevne keltske rune asocira na pejzaže Irske ili Engleske. No, ipak nismo tamo. Ušli smo u Šumadiju, srce Srbije, sa namerom da otkrijemo delić njenih lepota i priča. Crkvu je u XIV veku sagradio lokalni vlastelin Vlgdrag te je u njoj i sahranjen sa drugim članovima svoje porodice. O njemu govori i natpis pronađen na njegovom grobu.

Oko crkve je formirano groblje koje čini više od 200 horizontalnih nadgrobnih kamenih ploča. Najčešće su bez natpisa i ukrasa, ali su na pojedinim uklesani vrlo neobični ornamentalni motivi. Smatra se da grobnice potiču iz perioda od XIII do XV veka, mada se na istom mestu nalaze i pojedini nadgrobni spomenici koji su nastali u periodu do XVII veka. Poznavaoci slovenske mitologije će na nadgrobnim spomenicima lako prepoznati i uprošćeni prikaz Dažboga, vrhovnog slovenskog božanstva, gospodara sunca i podzemnog sveta, koji se prepoznaje po kružnoj predstavi sunca oko glave i specifičnim ritualnim simbolima na grudima. Šumadija nam je već pokazala svoje tajanstveno lice, a tek smo kročili u nju.

Prelazimo planinske prevoje i stižemo do Gornjeg Milanovca. Odatle biramo lokalni put ka Kragujevcu koji nas vodi pored manastira Vraćevšnica na južnim padinama Rudnika. Dok vijugavim putem prilazimo manastiru skrivenom između zelenih brda, pomišljam da je to bilo idealno skrovište od Turaka monasima gde su mogli naći svoj mir.

Na ulasku u crkvu, sa desne strane se nalazi freska na kojoj ktitor manastira, lokalni plemić Radič Postupović daruje Svetom Đorđu maketu manastira da bi ga on predao Isusu Hristu. Po legendi, manastir je dobio ime jer je Radič sa svojim vojnicima zakasnio na boj na Kosovu, pa se po povratku na Rudnik obavezao da će izgraditi Vraćevšnicu kako bi dobio oprost što se on vratio iz boja dok su ostali srpski ratnici pali na Kosovu. 

Manastir Vraćevšnica je bio izuzetno važan u periodu Prvog i Drugog srpskog ustanka. U septembru 1810. godine su u njemu održali sastanak Karađorđe, Dositej Obradović i rudnički vojvoda Milan Obrenović kako bi isplanirali dalje aktivnosti. 

Na Cveti 1815. godine, uoči narodnog zbora u Takovu, odluka o podizanju ustanka je doneta u Vraćevšnici. Miloš Obrenović i ustanici su tu primili pričešće i krenuli u Takovo na narodni zbor. 

1818. godine je tu usvojena i odluka da Kragujevac postane prestonica Srbije. Manastir je bio izuzetno važan knezu Milošu i on ga je uvek nazivao svojim manastirom. Zato se u porti manastira nalaze i grobovi njegove rano preminule dece i majke Višnje. O vezanosti manastira za kraljevsku dinastiju Obrenoviće svedoči i mali muzej u okviru konaka, u kom se mogu naći i komadi kraljevskog nameštaja.

Put nastavljamo prema Gružanskom jezeru kroz pitoma sela. Cilj nam je Borački krš, jedinstveni spomenik prirode koji svedoči o vulkanskoj prošlosti Šumadije. Na tom mestu se mogu videti nazubljeni ostaci okamenjene lave koja je pokuljala iz utrobe zemlje u periodu tercijara. Kad stignete na vrh (nadmorska visina 515 metara), Šumadija će vas nagraditi nezaboravnim prizorima.

U podnožju Boračkog krša se nalazi Crkva Svetih Arhanđela. Postoji zapis na zidu da je crkva oslikana 1553. godine, ali se tačna godina izgradnje crkve ne zna. Ikonostas u crkvi je iz 19. veka. 

Preko Knića, put nas dalje vodi ka Kragujevcu. No, pre nego što uđemo u sam grad, skrećemo ka Grošnici, slikovitom selu na obroncima Gledićkih planina. Selom dominira crkva iz 1857. godine posvećena Svetom Petru i Pavlu. Sagrađena je u baroknom stilu sa elementima klasicizma čime je pokazivala evropski duh oslobođene Srbije i raskid sa otomanskom prošlošću.

U Grošnici smo rešeni da isprobamo i lokalna vina. Okolina Kragujevca je nekada bila okružena vinogradima. Danas slavu lokalnog vinogorja pronose vinarije iz Kragujevca. Vinarija Art Wine iz Grošnice je primer porodične vinarije i umetničkog pristupa u proizvodnji vina. 

Saša Novaković, vlasnik vinarije Art Wine je započeo svoju vinsku priču na imanju svog dede u Grošnici. Sašu i njegov vinski stil bismo najlakše mogli opisati kao "Šumadinca koji bi voleo da je iz nekih južnijih predela". Iz njegovih vina prosto izbija sunce, topla klima, intenzitet, koncentrovanost, moć, ali na šumadijski način, ispolirano,  dopadljivo, sa očuvanim voćnim karakterom. Sortiment u vinogradu čine internacionalne sorte vinove loze: šardone, merlo, kaberne sovinjon. Uskoro će krenuti radovi na širenju vinograda na još 3 hektara, gde će se od autohtonih sorti naći i prokupac.

Vinarija Art Wine je ove godine završila novi objekat vinarije sa degustacionom salom iz koje se pruža magičan pogled na Kragujevac.

Tangenta 2018 je vino koje čini približno 25% proizvodnje u vinariji. Kupaža šardonea iz inoksa (80%) i šardonea koji je fermentisao u drvenim sudovima (20%). Bogato, slojevito vino, intenzivnih aroma na nosu sa dosta tropike, tonovi banane, mango, zrele žute jabuke, kruška, vanila, bademi, puteraste note. Puno telo, duga snažna završnica.

O vinu Sumarum 2015 smo pisali i ranije:  Sumarum Merlot 2015 Art Wine

Nakon srdačnog pozdrava sa vlasnikom vinarije, spuštamo se niz brdo i za par minuta vožnje stižemo do predgrađa Kragujevca. Grad u srcu Šumadije od izuzetnog značaja za stvaranje moderne Srbije. U njemu je donet prvi moderan Ustav Srbije 1835. godine. U njemu su štampane prve novine (Novine srbske) u Srbiji 1834. godine. U njemu je 1833. godine osnovana prva gimnazija južno od Save i Dunava. U njemu je osnovano 1834. godine prvo srpsko pozorište. Delovi te bogate prošlosti su i danas vidljivi.

Obilazak Kragujevca počinje od Miloševog venca. Pod tim imenom se nalaze građevine izgrađene u vreme kada je Kragujevac bio prestonica Srbije. Deo dvorskog kompleksa nije odoleo zubu vremena, ali danas možemo obići Amidžin konak (1818.god), građevinu u balkansko-orijentalnom stilu koja je korišćena za smeštaj kneževe pratnje i viđenijih gostiju. Konak kneza Mihaila (1860. god) je služio kao oficirski dom. U okviru parka ispred konaka se nalazi i spomenik Milošu Obrenoviću podignut 2018. godine.

Na drugoj strani reke Lepenice se nalazi Stara (Pridvorna) crkva (1818.god) koju je podigao Miloš Obrenović. U porti crkve su se održavale sednice Skupštine sve do 1859. godine, kada je izgrađena Stara skupština u kojoj su se potom održavala skupštinska zasedanja. Upravo u porti Stare crkve je usvojen prvi srpski moderni ustav (Sretenjski ustav) 1835. godine. Takođe, odredbe Berlinskog ugovora zahvaljujući kojim su Srbija i Crna Gora stekle nezavisnost su pročitane tu 1878. godine.

Obilazak Kragujevca nastavljamo od spomenika palim Šumadincima u ratovima 1804-1918. Spomenik je rad poznatog hrvatskog vajara Antuna Augustinčića. Od njega pogled pada na zgradu uprave Vojno tehničkog zavoda na desnoj obali Lepenice (1926) izgrađenu prema belgijskom projektu. Fasadom dominira kupola na kojoj se nalazi sat sa skulpturama.

Potom, šetnja kroz centralnu gradsku zonu će vam otkriti bogatu arhitekturu koja svedoči o razvoju čaršije u evropskom duhu. Umesto trošnih prizemnih kuća nastaju jednospratne kuće sa fasadama koje podsećaju na Beč ili Budimpeštu.

Kako bi upotpunili dan proveden u Šumadiji, odabrali smo da se odmorimo i okrepimo u restoranu Mustang (prateći preporuke  iskusnih lokalaca). Presovana jagnjetina ispod sača uz krompir pire sa mentom i Argument 2017 Cabernet Sauvignon iz vinarije Art Wine su na dostojan način predstavili Kragujevac i kao gastronomsko središte Šumadije. 

NAZAD NA KATEGORIJU